મહાથાળ પૂર્વેનો પત્ર….

પ્રિય પત્રમિત્રો,
કવિ શ્રી રઈશ મનીઆરના પત્ર-લેખે વિચારતી કરી મૂકી કે, આ રવિવારે તો ‘પત્રાવળી’નો છેલ્લો છપ્પનમો ભોગ, મહાથાળ આવી રહ્યો છે!  તે પહેલાં મારા તરફથી બે વાનગી પીરસવાનું અને સાથે બેસીને માણવાનું મન થયું.. આ મન કેવું છે હેં? ક્યાંથી ક્યાં લઈ જાય છે? વિશ્વના ખૂણે ખૂણે અને માનવીના અંતરને તળિયે. પણ દોસ્તો એના ચરણ તો શબ્દોના જ ને! કવિ શ્રી મનોજ ખંડેરિયા યાદ આવ્યા વગર કેમ રહે? (રઈશભાઈના પત્રની અસર!)

ગયા વર્ષના જાન્યુ.મહિનામાં પત્રાવળીની શરૂઆત કરી તે પહેલાં જુગલભાઈના શબ્દો  સાંકળ ખખડાવતા હતા ને પછીની પળે તો પત્રોના દરવાજા ખોલી ગયા.

શબ્દો સાંકળ ખખડાવે છે કૈં વરસોથી. લે, કામ જરા પળ જેવું છે, દરવાજો ખોલ….(મ.ખં)

ને એકદમ જ જાન્યુ.ની પહેલી તારીખે ભીતરથી મારા મને કૂદકો માર્યો એમ પોકારીને કે,

“મને સદ્ભાગ્ય કે શબ્દો મળ્યા તારે નગર જાવા.
ચરણ લઈ દોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે.” (મ.ખં)

અને  પ્રિય રાજુલબહેન ઉમળકાભેર, ત્વરિત ગતિએ આવી પહોંચ્યા એમ કહીને કે, દેવિકાબહેન,

“રસમ અહીંની જુદી,નિયમ સાવ નોખા, અમારે તો શબ્દો જ કંકુ ને ચોખા.” (મ.ખં)

દોસ્તો, આનંદની આ ક્ષણોને આગળ પ્રવાસ કરાવ્યો  વિશ્વપ્રવાસિની પ્રીતિબેન સેનગુપ્તાએ અને ફરી મનોજ ખંડેરિયા સાંભર્યાઃ “તું ઋતુ જોઈ જોઈ મ્હોરે છે, શબ્દની હું તો બારમાસી છું.” અને જુગલભાઈએ પણ એ જ સૂર દોહરાવ્યો.

“શ્રી સવા બારણે લખ્યા કર તું, શબ્દથી બીજું શું સવાયું છે?”(મ.ખં)

અને એટલું જ નહિ, તે પછી તો દોસ્તો, વિશ્વના ખૂણેખૂણેથી પ્રતિભાવો મળતા અને ઘણાં બધાં વાચકમિત્રો પણ આ  પંગતમાં પ્રેમપૂર્વક સાથે જ બેઠાં.. શબ્દોની આ પંગતે ઊભા થવાને સમયે, પતરાળી જેવી આ ‘પત્રાવળી’ સંતોષનો ઓડકાર આપે છે તેની સાથે સાથે ફરી કોઈ પ્રસંગનો સાદ આપે છે જાણે! કંઈ ખબર નથી, કયો અને કેવો પ્રસંગ હશે? પણ હવે તો કોઈ કહે કે ન કહે, મને પોતાને જ લાગે છે કે હું શબ્દની ગંજેરી બની ગઈ છું. સતત આ ચલમ ફૂંક્યા કરવાનું મન થયા કરે છે.

“ન કપાય કે ન બળે,ના ભીનો વા થાય જૂનો, કવિનો શબ્દ છે,એ શબ્દનો કોઈ વિકલ્પ નથી.” (મ.ખં)

લાગે છે આજે મન પર મનોજ ખંડેરિયા છવાયેલા છે!

ને બીજી વાનગી પત્રોની ફરી એકવાર ફેરવીએ તો કેટકેટલાં ગીતો રંગબેરંગી પતંગિયાની જેમ આંખ સામે ફરફરે છે અને સાથે સાથે જૂની ફિલ્મના ગીતો अफ़साना लिख रही हु दिल–ए–बेकरारका,आँखों में रंग भर के तेरे इन्तेजार का..થી માંડીને  फूल तुम्हे भेजा है ख़त में,फूल नहीं मेरा दिल है અને चिट्ठी आयी है आयी है चिट्ठी आयी है, चिट्ठी है वतन से चिट्ठी आयी है, संदेशे आते है हमें तड़पाते है વગેરે સંભળાય છે.

અંગ્રેજી અને બીજી ભાષાઓના સાહિત્યમાં પત્રો એક મહત્વનું અને પ્રેરણાદાયી સ્થાન લઈને બેઠા છે. ગુજરાતી સાહિત્ય પણ એના પત્ર-ખજાનાથી સમૃધ્ધ છે. કેટકેટલાં યાદ કરીએ? કલાપીના પત્રો, સાહિત્ય-સંપૂટમાં રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના પત્રો, ‘ગાંધીજીનો અક્ષરદેહ’માં તેમના સચવાયેલા પત્રો, રાજેન્દ્ર શુક્લ અને ભગવતીકુમાર શર્માના પત્રો, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ અને ગાંધીજીના પત્રો અને પિતા-પુત્ર, મા-દીકરી વગેરે સગપણના તો પરસ્પર અઢળક પત્રો. માનવમાત્રની આ પત્રો વિશેની  મનગમતી તરસ છે, ભૂખ છે અને એ સીધી અંદરથી નીકળે છે. એટલે જ તો આ રમ્ય અને ગમ્ય લેખનસ્વરૂપ સાહિત્ય કૃતિઓમાં સ્થાન પામી શક્યું છે. સાહિત્ય એ માત્ર શબ્દોની રમત નથી, અંતરની જણસ છે અંદરની સમજણ છે. આપણા મહાન કવિ લેખકોએ જીવનની સચ્ચાઈને, હ્રદયની સંવેદનાઓને અદ્‍ભૂત રીતે શબ્દોમાં કંડારી છે. એટલું જ નહિ એ દ્વારા સાચું જીવવાની રીતો પણ બતાવી છે.

આપણી આ પત્રાવળીના અંતિમ ચરણ પર, ભાવિના સંભવિત ચિત્રની ઝાંખીમાં, એના જ સંદર્ભમાં, ભગવતીકુમાર શર્માના કેટલાંક સુંદર શેર યાદ આવ્યા વગર કેમ રહે?

ચાલ, સાથે બેસી કાગળ વાંચીએ, વીત્યાં વર્ષોની પળેપળ વાંચીએ.
છે બરડ કાગળ ને ઝાંખા અક્ષરો, કાળજીથી ખોલીને સળ વાંચીએ.

માત્ર આ પત્રો સીલકમાં રહી ગયા, કંઈ નથી આગળ, તો પાછળ વાંચીએ.
ચાલ, સાથે બેસી કાગળ વાંચીએ, વીત્યાં વર્ષોની પળેપળ વાંચીએ.

‘આથમણી કોરનો ઉજાસ’ નામે ૨૦૧૬માં પ્રારંભ કરેલી પત્રશ્રેણીનો તેજલીસોટો લઈને ૨૦૧૮માં શરૂ થયેલ આ નવી‘પત્રાવળી’ તો જાણે ‘પત્રોત્સવ બની ગઈ!! તો લો, એના આનંદમાં જતા પહેલા, મારા તરફથી…

આ શબ્દ–ભ્રમની જાળમાં પેઠા, શબ્દબ્રહ્મની માળ ધરી..
સત–અસતના કાળમાં બેઠા, અસલ–સત્વનો થાળ ભરી.

આવતા અને છેલ્લાં  અંતિમ મહાથાળની( છપ્પનમાં ભોગની) રાહ જોતા રહેશો…રવિવારની સવારે…ભૂલશો નહિ..

સૌ સર્જક, વાચક, સાહિત્યમિત્રોને…

”તમે રે ભાવક સાચા દિલના, તમારી મશે જ અમે સોહ્યાં” ના ભાવ સાથે, આદર સહિત, સ્નેહપૂર્વક વંદન અને  સાચા મનથી નમન..

 

દેવિકા રાહુલ ધ્રુવ.