સ્મરણાંજલિઃ

આ વર્ષની શરુઆતમાં સાહિત્ય જગતના કેટલાંક સર્જકો, શબ્દોના સિતારા ચમકાવી ચાલ્યા ગયા.કાળની કરવત સતત  ફરતી જ રહે છે. 

સર્જક શ્રી શંભુપ્રસાદ જોશી, વાર્તાકાર અને કવિ શ્રી ઊજમશી પરમાર, મહાન ગઝલકાર ‘જલન’ માતરી, ઉર્દૂ શાયર મોહમ્મદ અલવી, લેખિકા શ્રીમતિ અવંતિકા શાહ  અને સાહિત્ય જગતના શિખર સમા કવિ શ્રી નિરંજન ભગત આ દૂનિયા છોડી ગયા છે. આ ઉપરાંત, હાસ્યલેખક શ્રી વિનોદ ભટ્ટના પત્ની નલીનીબેન અને ગુજરાતી સાહિત્ય એકેડેમીના અધ્યક્ષ શ્રી વિષ્ણુભાઈ પંડ્યાના ધર્મપત્ની આરતીબેન પંડ્યા પણ સદગતિને પામ્યાં છે. 

ખેર ! સમય સમયનું કામ કરે છે અને નિયતિની ગતિને પણ સમય જ શાંત કરી દે છે. પણ આવી આખરી પળ જીંદગીમાં કેટલું ચિંતન ભરી દે છે! જીવ જન્મે છે ત્યારે પ્રથમ અભિવ્યક્તિ તેનું પોતાનું રુદન છે અને જાય છે ત્યારે અન્યો રડે છે ! આ તે કેવી  નક્કર  વક્રતા ! અને આ સનાતન સત્ય અંગે પ્રત્યેક માનવી ક્યારેક તો કંઈક ચોક્કસ વિચારે છે જ. શિક્ષિત હોય કે અશિક્ષિત,રાજકારણી હોય કે ધંધાદારી, કલાકાર હોય કે વૈજ્ઞાનિક, તત્ત્વચિંતક હોય કે ધાર્મિક,સાધુ  હોય કે સન્યાસી, અરે,ગરીબ હોય કે ધનવાન, દરેકે દરેક માણસના મગજમાં મરણનો વિચાર ક્યારેક તો જરૂર આવે જ છે. 

કેટલું બધું લખાયું છે આવી અંતિમ યાત્રા માટે ! जातस्य हि ध्रुवो म्रुत्यु દ્વારા ભગવદગીતાએ આ વાતનું વિશદ સમર્થન કર્યું છે. પ્રકૃતિનો અચળ નિયમ છે પરિવર્તન અને પરિવર્તનના બે પાસાં તે જન્મ અને મરણ, નવું અને જૂનું,ઉદય અને અસ્ત.જીવનની આ જ ઘટમાળ છે. આવી બધી ઘણી ભારે ભારે વાતો આપણા ધર્મગ્રંથોએ કરી છે. પણ અહીં જુઓ,આપણા આ કવિ શ્રી નિરંજન ભગતે કેટલી હળવાશથી આ વિષયને સમજાવ્યો છે ! સજાવ્યો છે! એ તો કહે છે કે, 

હું તો બસ ફરવા આવ્યો છું!
હું ક્યાં એકે કામ તમારું કરવા આવ્યો છું? 

અહીં પથ પર શી મધુર હવા
ને ચહેરા ચમકે નવા નવા !
–રે ચહું ન પાછો ઘેર જવા !
હું ડગ સાત સુખે ભરવા અહીં સ્વપ્નમહીં સરવા આવ્યો છું!

જાદુ એવો જાય જડી
કે ચાહી શકું બેચાર ઘડી
ને ગાઈ શકું બેચાર કડી
તો ગીત પ્રેમનું આ પૃથ્વીના કર્ણપટે ધરવા આવ્યો છું!
હું તો બસ ફરવા આવ્યો છું! 

(કવિ શ્રી નિરંજન ભગત સાથે…૨૦૦૯, તેમના નિવાસસ્થાને ) 

જીંદગી તરફની આવી સહજ સમજણ  ભરેલી દ્રષ્ટિ, પંડિતોના ગોથાં ખવડાવતાં  થોથાં કરતાં કેટલી સાચી લાગે છે? તેમની  ‘ઘડીક સંગ ‘ની પંક્તિઓ ‘કાળની કેડીએ ઘડીક સંગ,રે ભાઈ,આપણો ઘડીક સંગ’પણ આવી જ અર્થસભર અને સરળ છે. તેમના વિવેચન લેખો અને પ્રવચનો તો સાહિત્યનો મોટો ખજાનો છે. તેમના વિશે જેટલું કહીએ તેટલું ઓછું જ પડે. 

 આ સાથે,  કવિશ્રી નિરંજન ભગતની પહેલાં જ ઉપરના મુશાયરામાં જઈને બેઠેલ (!), મોટા ગજાના ગઝલકાર શ્રી ‘જલન’ માતરી, મૂળ નામ અલવી જલાલુદ્દીન સઆદુદ્દીનના અમર શેરને પણ યાદ કરીએ. મરણ વિશે આનાથી વધુ ચોટદાર કોણ લખી શકે?

મૃત્યુની ઠેસ વાગશે તો શું થશે ‘જલન’ ?
જીવનની ઠેસની તો હજુ કળ વળી નથી.
– જલન માતરી
અને
એ જ કારણસર રડ્યો ના હું સ્વજનના મોત પર,
ઓ ‘જલન’ જાણે કે મૃત્યુ મારું પોતાનું હતું.
– જલન માતરી 

આજે આ વિષય છેડ્યો  છે ત્યારે કવિ શ્રી ઊજમશી પરમારની પણ આવી જ એક કવિતાની કેટલીક પંક્તિઓ તરફ ધ્યાન દોરું.

ઝીણી ઝીણી ઝાલર ઘટમાં બાજે ઘડી ઘડી,
દુનિયા આખી આજ અનોખા લયની મેડી ચડી.

વણદેખી કેડીનાં કામણ કિયે મુલક લઈ જાતાં,
ચડી હિંડોળે વળતાં વ્હાણાં પંચમ સૂરે ગાતાં,
સાવ અજાણી આંખેથી મધઝરતી ભાષા જડી !
ઝીણી ઝીણી ઝાલર ઘટમાં બાજે ઘડી ઘડી.     – ઊજમશી પરમાર

 આ  “વણદેખી કેડીનાં કામણ કિયે મુલક લઈ જાતાં…”  શું સૂચવે છે?!!

તો આ સાથે ૯૦ વર્ષની વયે, જાન્યુ. મહિનામાં જ દિવંગત થયેલાં ઉર્દૂના શાયર મોહમ્મદ અલ્વી સાહેબને પણ કેમ ભૂલાય? તેમના અનેક અમર શેરમાંનો એક મૃત્યુ વિશે આ શેરઃ

ये सच है कि जीने में लाखों मज़े हैं
मज़ा और ही कुछ है मर के तो देखो!!  તેમને અમરતા બક્ષી ગયો.

સાચે જ લાગે છે કે મૃત્યુ તો જીંદગીની અમાનત છે!

અક્ષર-દેહે  જીવિત રહેલ ઉપરોક્ત સૌ દિવંગતોને આ સ્મરણાંજલિ

અસ્તુ

  દેવિકા ધ્રુવ

 હ્યુસ્ટન

ફેબ્રુ.૧, ૨૦૧૮.

Advertisements

ચહાના ઘૂંટે ચાહની વાતો….

૪૭ વર્ષની સુહાની સફર…ચહાના ઘૂંટે ચાહની વાતો…

સંગીતા ધારિયાના સુમધુર અવાજમાં રેડિયો આઝાદ પર પ્રસારિત….
click on this picture and listen..

રોજ સવારે,ડેક પર સાથે,વાંચીએ ગમતી વાતો,
ચ્‍હાના ઘૂંટે ઘૂંટે મીઠી, કરીએ મનની વાતો.

સાંજ જીવનની શરુ થઇ,આ કેવી ક્ષણ ક્ષણ સરકી,
ભીંત પરના તારીખિયાના પાનપાન ઉડાડી,
જોતજોતામાં ઢળી જશે આ સૂરજ પણ મદમાતો,
ચ્‍હાના ઘૂંટે મીઠી કરીએ ચાહથી મનની વાતો.

 કાલ હતું જે આજ નથી ને આજ છે, ન મળશે કાલે,
લખે વિધાતા ઝાંખી રેખા, કરવી સુંદર મારે-તારે,
તાર જુદા પણ એક જ સૂરમાં ગાશું દિવસ રાતો,
ચ્‍હાના ઘૂંટે મીઠી કરીએ અલકમલકની વાતો.

 સામે બેઠા પંખી કેવા ડાળ ઉપર મલકતા,
રંગબેરંગી પાંખો લઇને ક્યાં ક્યાં જઇ અટકતા,
દેશ-વિદેશે ઉડી-ફરીને શોધે નિજનો માળો,
એ જ છેલ્લે સાચો, બસ ‘હું ને તું’ નો નાતો….

ચ્‍હાના ઘૂંટે મીઠી કરીએ, ચાહથી મનની વાતો.

click on this picture and listen.. 

બે હૈયાં વચ્ચે વહેતી વાતોનું ઝરણું : “આથમણી કોરનો ઉજાસ” — MATRUBHASHA

– જુગલકીશોર વ્યાસ..

બે બહેનપણીઓ વર્ષો પછી ભેગી થાય ત્યારે શું કરે એવા સવાલનો જવાબ સામાન્ય રીતે “ગપાટા મારે, બીજું શું ?!” એવો મળે તો નવૈ નૈં. એમાંય કૉલેજજીવન પછી છુટી ગયેલો સંબંધ ૪૮ વરસ એટલે કે અરધી સદી પછી સંધાય ત્યારે બબ્બે પેઢીઓની સાક્ષી બની ચુકેલી બહેનપણીઓ પાસે વાતો કરવા માટેની સામગ્રી કોઈએ પહોંચાડવાની જરુર […]

                            બે હૈયાં વચ્ચે સ્ફુરી ગયેલાં બે ઝરણાંના ખળખળતા મધુરા જળપ્રવાહનો આ શાબ્દીક વીડીઓ છે !! એ વીડીઓની લીંક શક્ય નથી પણ ઝરણું ઉપલબ્ધ થવું શક્ય છે –

via બે હૈયાં વચ્ચે વહેતી વાતોનું ઝરણું : “આથમણી કોરનો ઉજાસ” — MATRUBHASHA

‘ટેરવે ઊગ્યું આકાશ’- એક અવલોકન-

‘ટેરવે ઊગ્યું આકાશ’- એક અવલોકન-દેવિકા ધ્રુવ

 

તાજેતરમાં  મારી ભારતની મુલાકાત દરમ્યાન એક  સુંદર કાવ્યસંગ્રહ ભેટ મળ્યો! ‘ટેરવે ઊગ્યું આકાશ’.
ઑક્ટો.૨૦૧૭માં ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમી, ગાંધીનગર  દ્વારા પ્રકાશિત થયેલ આ પુસ્તકમાં ૧૫મી સદીથી માંડીને ૨૦મી સદી સુધીની  ૨૬૧ કવયિત્રીઓના ૩૫૦ જેટલાં કાવ્યોને ૪૨૭ પાનાઓમાં સંપાદિત કરવામાં આવ્યાં છે. આ સંગ્રહ વાંચતા પાંચ–છ દિવસ લાગ્યા. ઘણાં કાવ્યો બે ત્રણ વખત વાંચ્યા. કવિતાની આ જ ખૂબી છે ને? એક વાર વાંચીને મૂકી ન દેવાય. એટલું જ નહિ, એ અંગે કંઈક સવિશેષ લખવાનું મન પણ થાય!

સૌથી પહેલાં કાવ્યાત્મક શિર્ષક અને આકર્ષક ચિત્રાંકન મનને ભાવી ગયાં. જુદા જુદા રૂપ,આકાર અને અવસ્થા ધરાવતી સ્ત્રીઓની છાયા..સુકોમળ કરાંગુલિઓ, કલમની પાતળી અણી જેવા અણીદાર અને સંવેદનાઓ જેવાં ધારદાર ટેરવાં અને તેમાંથી ઉઘડતું આકાશ!  એકદમ  સાંકેતિક રીતે ભાવને આરપાર કરતું (શ્રધ્ધા રાવલ દ્વારા બનાવેલ) મુખપૃષ્ઠ ગમી ગયું. પાકાપૂંઠાના પાછળના પાના ઉપર  માનનીય  કુંદનિકાબેન કાપડિયાના બે શબ્દો  આ સંગ્રહના સર્જનની સિધ્ધિ સૂચવે છે.

ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમીના અધ્યક્ષ શ્રી વિષ્ણુ પંડ્યા અને મહામાત્ર શ્રી મનોજ ઓઝાની સાથે પૂર્વ અધ્યક્ષ શ્રી ભાગ્યેશ જહા, શ્રી માધવ રામાનુજ, કવયિત્રી પન્નાબેન નાયક અને લતાબેન હિરાણી દ્વારા લખાયેલ પ્રસ્તાવના/શુભેચ્છા/આભાર વગેરેના પ્રારંભિક પાનાઓ પણ આ પુસ્તકના તમામ સોપાનોને ક્રમિક રીતે પ્રગટ કરે છે. 

 અકાદમીના પૂર્વ અધ્યક્ષ શ્રી ભાગ્યેશ જહાના સંપૂર્ણ સહયોગ થકી, ત્રણ અન્ય કવયિત્રીઓની સાથે મુખ્યત્વે લતાબેન હિરાણી દ્વારા સંપાદન પામેલ આ પુસ્તકની કેટલીક કાવ્યાત્મક વાતો અત્રે રજૂ કરવી છે.

મહદઅંશે  ગઝલ ( આશરે ૧૩૭) અને અછાંદસ પ્રકાર (આશરે ૧૩૨) ની કવિતાઓ, આંગળીને વેઢે ગણી શકાય તેટલાં લઘુ કાવ્યો, હાઈકુ અને સોનેટ , થોડીક અક્ષરમેળ રચનાઓ (આશરે ૧૫) અને બાકીના  આશરે ૫૫ જેટલાં ગીતો વાંચવા મળ્યાં.  અધધધ….લાગણીઓના ધોધ છૂટ્યાં છે આમાં અને સ્ત્રીઓની વ્યક્તિગત વિવિધ સંવેદનાઓના, દુનિયા ભરીને દરિયા ઠલવાયાં છે!! ખરેખર, આંગળીના ટેરવેથી કલમ દ્વારા કે કીબોર્ડ દ્વારા અંતરના ભાવોના વિશાળ આકાશ ઉઘડ્યાં છે. સર્જન શક્તિમાં સ્ત્રીઓને ક્યાં પ્રમાણની જરૂર છે?!!

આ પુસ્તકમાં વિવિધ રસો, રંગો અને ભાવો ઉમટ્યાં છે. એમાં તાજગીભર્યાં  નવા કલ્પનો છે, રસોડાના રૂપકો છે,તો પ્રકૃતિની રમ્યતા છે. ક્યાંક અંગત વેદના છે,જીવનની વિષમતા છે,ગૂંચ છે, તો ક્યાંક વળી ખુમારી છે અને એક ખાસ મિજાજી અદા છે. કટાક્ષ અને હાસ્ય પણ  અહીં જણાય છે. નાજુક નમણી છાની પ્રેમોર્મિઓ છલકાઈ છે તો ક્યાંક દાર્શનિક વિચારો અને ભક્તિભાવની પણ ઝલક દેખાય છે. રસોડા અને પાણિયારાથી માંડીને પિયુ,પીડા,વિરહ,વાત્સલ્ય, પ્રકૃતિ અને પરમ  સુધીની વાતો આમાં સુંદર પટોળા રૂપે નીખરી છે. કવિતાના જે  સ્વરૂપમાં સર્જકની અનુભૂતિએ આકાર લીધો છે તેમાંથી તે દરેકની પોતાની એક આગવી ઓળખ  પ્રગ્ટી છે.

કેટકેટલાં નામો ટાંકવા કે પંક્તિઓ ? જાણીતી અને સિધ્ધહસ્ત  કવયિત્રીઓ ઉપરાંત ઘણી નવી કલમો કાબિલેદાદ લાગી. તેમાંથી કોઈના નામો વગર થોડી અડી ગયેલી, થોડી અર્થગંભીર અને થોડી કાવ્યાત્મક્તાથી ભરી ભરી રચનાઓને વાગોળીએ.

 અછાંદસ કવિતાની કેટલીક પંક્તિઓ માણીએઃ

‘મધ્યબિંદુઓ બદલાતા જાય છે, સાથે સાથે વર્તુળો બદલાતાં જાય છે’…
‘આજે નવરાશમાં જૂનો કબાટ ખોલીને બેઠી..ફરી આખી જીંદગી જિવાઈ ગઈ.’

‘લાગણીઓના કાચાવખ ફળને ચાખતા વેંત ઉબકાઈ જાઉં છું. સમય પહેલાં શતરંજ સમેટવી ઉચિત લાગતી નથી.’
‘હાંફતુ મન બેઠું છે એકાંતના ખભે. મનોભોમના ગાલીચા પર દોડ્યાં કરતા સોનેરી મૃગલા સાથે..”
‘કેટલાય કૃષ્ણોએ સમજાવ્યા ગીતાજી મને.. પણ આજે ફરી મારી જાત નીચે બેસી ગઈ…કુરુક્ષેત્રના અર્જુન સમી..’

‘આ ચિત્રકારને કોઈએ દીઠો? કેરી કેરા મધુર સ્વાદમાં..ચીકુ, કેળાં કે સંતરામાં બહુરંગે દીઠો?’
‘લખ્યા વિનાનો સાવ કોરો સફેદ કાગળ..આંસુએ એની ભીનાશ ટપકાવી દીધી…’

‘કવિતાનો શબ્દ..ક્યારેક કૂકરની બે વ્હીસલ વચ્ચે..કપડાંની ગડી કરતાં ને ઉકેલતાં, કોણ જાણે કયા સળમાંથી નીકળી સામે આવી…મને કહી જાય છે બધું જ… ‘

 અહીં કેટકેટલી અનુભૂતિઓની અભિવ્યક્તિ થઈ છે. ક્રમશઃ ફીલોસોફી, સ્મરણો, આશાનો અભિગમ, સમજદારી, વેદના,વાસ્તવિક્તાનો સ્વીકાર, સ્મૃતિના પડળો, વિષાદ, અજાયબી,સંવેદના અને રોજબરોજના કામોમાં પણ કવિદ્રષ્ટિ ભારોભાર વર્તાય છે.

 ગઝલના કેટલાંક શેર જોઈએઃ

‘બાદબાકી રોજ ખુદની થાય સરવાળા મહીં,
હું ય જીવું છું દિવસ અને રાતના ગાળા મહીં.’

‘જાત સાથે રોજ લડ્યા કરીએ,
નવા નવા આપણે જડ્યા જ કરીએ. પ્રશ્નોની સાંકળ થઈ ખખડ્યા જ કરીએ.’

‘ઓ શૂન્યતા તું ચાલતી થા મારી ભીતરથી હવે,
નાજુક હ્રદય છે મારું, તારું કાયમી ઘર નથી.’

‘

જીવન ચાકડે ઘૂમી ઘૂમીને રોજ થોડું ઘડાતી આવી.
કાચી માટીનું કલેવર જૂનું, ટપ ટપ નિત ટીપાતી આવી.’

‘મસ્ત છે આ મૌનની જાહોજલાલી,
એટલે ખપતા નથી શબ્દો શરાબી.’

‘રાત તો સ્વયં ઉજાસી હોય છે,
ક્યાંક ટમટમતી ઉદાસી હોય છે.’

‘સાંજ પડતા રાખમાંથી લાગણી બેઠી થતી,
યાદ સઘળી ભીતરેથી આંધળી બેઠી થતી.’

‘આવ્યા પછી એમ કંઈ છટકી શકો નહી!
મારું હ્રદય છે એમ કંઈ બટકી શકો નહીં!

‘આ વિચારો ક્યાં કદી પકડાય છે?
માત્ર એ કાગળ ઉપર અટવાય છે.’

‘સાવ કોરો પત્ર તું એકાદ જો,
થઈ શકે તો મૌનનો અનુવાદ જો.’

‘વૃક્ષોની વસિયતમાં લીલાં કાનોમાતર કોણ લખે છે?
પાંપણ પર શમણાંઓની ઠાલી હરફર  કોણ લખે છે?

‘જીવનનું ગીત છે હયાતીના રાગમાં,
સ્વયંની પ્રજ્ઞા છે માણસ તું ભાગ મા..’

‘જેવી મળી આ જીંદગી જીવી જવાની હોય છે.
પળ પળ અહીં દુલ્હન સમી સત્કારવાની હોય છે.’

ઉપરના દરેક શેરમાં કેવો આગવો અંદાઝ દેખાય છે?
મનોમંથન, એકલતા, અનુભવમાંથી મળતું શિક્ષણ, મૌનની જાહોજલાલી, ઉદાસી,પડકાર, ગૂઢ સવાલો અને સ્વયંની પ્રજ્ઞાના અર્થસભર ભાવો !!
વાહ..વાહ.. 

કેટલાંક ગીતોના લય અને માધુર્ય તરફ વળીએ.

‘ધબક ધબક ધબક્યા ધબકારા, ઝુકી ગઈ પલવાર’.

‘આયખાના ઓગળ્યા પહાડ, હવે ઉઘડતાં દીઠાં કમાડ’

‘જળમાં ઝળહળિયાં ઉમટ્યાં ને, પરપોટા થઈ ખીલ્યા રે,
કોરી આંખે ટશિયા ફૂટ્યાં પાંપણ ઉપર ઝીલ્યાં રે.’

‘ફળિયામાં ડોકાતો સૂરજ આવીને સીધો તુલસીના કૂંડામાં પેઠો,
જોત રે જોતામાં એણે આખાયે  ફળિયાને બાંધ્યો અજવાળાનો ફેંટો.’
‘શમણાંમાં રસ્તો ને રસ્તામાં વાતો ને વાતોમાં વળગણ છે કાંઈ.
હું તો સમજી કે કોઈ વરસે છે આસપાસ કે મારામાં ફાગણ છે કોઈ!!’

‘અખંડ ઝાલર વાગે હૈયે, અનહદ આરત જાગે.’

‘સાંજ પડીને સંતાયો સૂરજ, જઈ ક્ષિતિજના ખોળે.’

‘મારા રસોડામાં સરખું કંઈ થાય નહીં.
વાસણ બહુ ખખડે પણ સરખું રંધાય નહીં..’

ઉપરોક્ત લયાન્વિત ગીતોને વાંચતા વાંચતા એક મંજુલ સૂર સંભળાય છે ને? આ તો માત્ર નમૂના જ છે. આવાં તો ઘણાં ગીતો અનોખી છટા લઈને વ્યક્ત થયાં છે.

આ ઉપરાંત જુદા જુદા અક્ષરમેળ છંદમાં રચાયેલ કવિતાઓ  નોંધપાત્ર છે. ખરેખર તો માત્રામેળ છંદની  ગઝલ હોય કે અક્ષરમેળ છંદની કવિતા હોય..બંને નોંધપાત્ર છે જ. એટલાં માટે કે, ભાવોની છંદમાં ગૂંથણી કરીને કલાત્મક રીતે રજૂ કરવી તે એક અનોખું કવિકર્મ છે. તેમાં જ સર્જકની શક્તિ અને સજ્જતા પરખાય છે અને તે ખૂબ જરૂરી પણ છે. અહીં રજૂ થયેલ લઘુકાવ્યો અને હાઈકુ પણ ઘણાં ચિત્રાત્મક અને કાવ્યાત્મક છે. અગાઉ લખ્યું છે તેમ પારિતોષિકો પામેલ  જાણીતી કવયિત્રીઓની પંક્તિઓ ટાંકેલ નથી. કારણ કે, તે સૌની તો આખી કવિતાઓ જ ફરીથી મૂકવી પડે!!

૧૫મી થી ૧૯મી સદી દરમ્યાન ગુજરાતી સાહિત્યમાં ચમકેલાં સ્ત્રી–સર્જકો સાથે ૨૦મી સદીની કવયિત્રીઓને  અહીં સાંકળી લઈને  સુંદર આયામ આપી એક વિશેષ પ્રદાન કર્યું છે. એમ લાગે છે કે, આ પુસ્તકમાં કવિતાની અને તે દ્વારા સ્ત્રીની સર્જન શક્તિ તથા કૌવતની એક વૈશ્વિક તસ્વીર અને તાસીર ઉપસી છે, એક આશાસ્પદ, શુભદાયી ગૂંજ ઊઠી છે.

છેલ્લે,‘ટેરવે ઊગ્યું આકાશ’ જેવા સુંદર પુસ્તકમાં મારી રચનાને (ગઝલ) ઉમેરવા બદલ  આનંદ અને આભારની લાગણી સાથે, સંપાદન કરેલ તમામ વ્યક્તિઓને,પરિબળોને અને હોદ્દેદારોને અભિનંદન અને સલામ.

દેવિકા રાહુલ ધ્રુવ
હ્યુસ્ટન.

 

‘આથમણી કોરનો ઉજાસ’ નો લોકાર્પણ કાર્યક્રમ..Gujarat Times-Dec.8 2017

 

*********************************************************

બે હૈયાં વચ્ચે વહેતી વાતોનું ઝરણું : “આથમણી કોરનો ઉજાસ”

(અમદાવાદના જાણીતા સાહિત્યકાર શ્રી જુગલકિશોર વ્યાસના શબ્દોઃ)

posted by jugalkishor

– જુગલકીશોર

બે બહેનપણીઓ વર્ષો પછી ભેગી થાય ત્યારે શું કરે એવા સવાલનો જવાબ સામાન્ય રીતે “ગપાટા મારે, બીજું શું ?!” એવો મળે તો નવૈ નૈં. એમાંય કૉલેજજીવન પછી છુટી ગયેલો સંબંધ ૪૮ વરસ એટલે કે અરધી સદી પછી સંધાય ત્યારે બબ્બે પેઢીઓની સાક્ષી બની ચુકેલી બહેનપણીઓ પાસે વાતો કરવા માટેની સામગ્રી કોઈએ પહોંચાડવાની જરુર ન જ હોય ને !

આવી જ એક ઘટના અમેરીકા ને યુકે વચ્ચે એ દી ઓચીંતી જ ઘટી….ભારતથી પાછાં ફરીને નયનાબહેન નામની એક વ્યક્તી પોતાના મોબાઈલમાં ભેગા થયેલા સંદેશાઓ વાંચે છે; તેમાં લખેલું પકડાય છે : “હું દેવિકા બોલું છું. જો આ ફોન નયનાનો હોય તો મને આ નંબર ઉપર ફોન કરે…” ને પછી તો ભાઈને કઉં તે ફોન ઉપર જ જામી ગ્યો વાતુંનો દોર !

એ દોરમાં જ પછી તો સંભારણાંનાં ફુલડાં ગુંથાતાં ગયાં ને એ ફુલગંથણીથી સર્જાતો ગયો સાહીત્યીક પત્રોનો ચંદનહાર ! બ્લૉગ ઉપર પ્રગટતાં ગયાં એ સંભારણાં ને વાતોના તડાકા. ઘણાંને આ લખાણો ગમ્યાં ને એમાંથી જ સર્જાયું “આથમણી કોરનો ઉજાસ” !!

*** *** ***

મારી લોકભારતીના જ વિદ્યાર્થીના નાતે મારા ગુરુભાઈ એવા દેશવિદેશ વચ્ચે શટલીયાની જેમ ફરતા રહેતા, અને વૈશ્વીક ગુજરાતીઓને ભાષાના માધ્યમથી સાંકળતા રહેતા, જાણીતા પુસ્તકવીતરક એવા શ્રી પ્રતાપભાઈ પંડ્યાના સહયોગથી ને મારા બહુ પુરાણા સંબંધી મીત્ર શ્રી બળવંતભાઈ જાનીના સંચાલનથી શરુ થયેલી એક અત્યંત ઉપયોગી સાહીત્યીક પ્રવૃત્તી એવી “ગ્રીડ્સ ડાયસ્પોરા ગ્રંથમાળા”એ અત્યાર સુધીમાં પ્રગટ કરેલાં પાંચ પુસ્તકોમાંની ત્રીજી પુસ્તીકા એટલે આ “આથમણી કોરનો ઉજાસ”. આ પુસ્તીકા એક દી ઓચીંતાં જ શ્રી બળવંતભાઈએ આપી ! દેવિકાબહેને વાત તો કરી જ રાખેલી એટલે રાહ તો હતી જ…..ને એમાં હાથોહાથ તે મેળવવાને બહાને જાનીભાઈને રુબરુ મળવાનુંય ગોઠવાઈ ગયું !

આજની મારી આ વાત એ બન્ને લેખીકાઓ તથા બન્ને મહાનુભાવોને અર્પણ !!

*** *** ***

શું છે આ આથમણી કોરની વાતોમાં ? કેમ એને એક બેઠકે વાંચી લેવાનો સમય કાઢી લેવો પડે છે ?! એવા સવાલોના જવાબો માટે તો પુસ્તકનાં પાનેપાને પ્રગટેલો સાડાચાર દાયકાના વીયોગ પછીનો મેળાપ જાત્તે જ વાંચવો રહ્યો !

મેં એ વાંચ્યો.

એમાં બે દેશોની વાતો છે; એમાં બન્ને દેશોમાં દુરદુર બેઠેલી બે બહેનોની પોતાના મુળ વતનની વાતો છે; સ્વદેશ અને વીદેશની અથવા કહો કે ભારતથી છુટીને એક વારના વીદેશને જ સ્વદેશ બનાવી બેઠેલી બે વ્યક્તીઓ દ્વારા થતી અનેક દેશોની વૈવીધ્યભરી આલંકારીક ભાષામાં થયેલી રજુઆતો છે; અનેક પ્રકારનાં વંચાયેલાં પુસ્તકોના અને કેટલાય લેખકોના (એમાં જુભૈ પણ આવી જાય !) સંદર્ભો છે; ભાષાની અનગીનત ખુબીઓ છે; પત્રોરુપી આયનામાં દેખાતી અને દેખાડાતી અવનવીન સામગ્રી છે; ઘરની, કુટુંબની, કૉલેજની અને થયેલા પ્રવાસોની પણ વાતો છે……

ટુંકમાં કહું તો બે હૈયાં વચ્ચે સ્ફુરી ગયેલાં બે ઝરણાંના ખળખળતા મધુરા જળપ્રવાહનો આ શાબ્દીક વીડીઓ છે !! એ વીડીઓની લીંક શક્ય નથી પણ ઝરણું ઉપલબ્ધ થવું શક્ય છે –

આ સરનામે :

પ્રકાશક પાર્શ્વ પબ્લિકેશન, ૧૦૨ નંદન કૉમ્પ્લેક્સ, નટરાજ સિનેમા રેલવે ક્રોસીંગ સામે, મીઠાખળી ગામ, અમદાવાદ ૩૮૦૦૦૬.

દેવિકા ધ્રુવ : dddhruva1948@yahoo.com

નયના પટેલ : ninapatel147@hotmail.com

 

 

 

અમોલા ખજાના સમી ક્ષણો…ઓક્ટો.નવે.૨૦૧૭

 

લાંબા વિરામ બાદ…..બે મહિનાના લાંબા વિરામ બાદ ફરી એક વાર…

વચગાળામાં સાબરમતીમાં ઘણા પાણી વહી ગયા ! (તાજી તાજી અમદાવાદથી પાછી વળેલ લાગુ છું ને ?)

પૂરા નવ વર્ષ પછી ભારતની સુખદ મુલાકાત લીધી. એક મહિનો વિવિધતાઓથી સભર રહ્યો. તેથી સઘળી સુખદ અને સુભગ પળોને શબ્દાંકિત કરવાનું મન થયું.

આ લેખને મુખ્યત્વે ત્રણ ભાગમાં વહેંચીશ.

(૧)દિવાળીની ઉજવણી  (૨) કેરાલાની મુલાકાત અને  (૩) સાહિત્યિક પ્રસંગો.

શરુઆત થઈ હતી દિવાળીના શુભ પર્વથી. પૂરા ૩૭ વર્ષ પછી…હા,સાડત્રીસ વર્ષ પછી દિવાળીનો માહોલ પ્રત્યક્ષ માણ્યો. ધનતેરશની પ્રણાલીગત પૂજા, ધ્રુવ પરિવારની અસલ રીત મુજબ દિવાળીના કોડિયાં પ્રગટાવીને,ઉપાડીને, ઓરડે ઓરડે, તુલસીક્યારે અને આંગણામાં મૂકવાની,અજવાળવાની મઝા અને મધરાતથી ફટાકડાઓની સાથે સાથે છૂટાછવાયા ‘સબરસ…સબરસ ‘ના સૂરો પણ સાંભળ્યા. એ સાથે જ વર્ષોથી સૂની પડેલી સંસ્મરણોની સિતારના તારો એક સાથે ઝણઝણી ઊઠ્યાં. એમાંથી વેદનાના ગીતો ફૂટે તે પહેલાં જ એને ભિતરમાં યથાવત વાળી લઈ, પ્રસન્નતાપૂર્વક વર્તમાનની મઝા માણી. માતપિતા તુલ્ય મોટાભાઈ–ભાભી ( જેઠ જેઠાણી)ની છત્રછાયામાં અને નાના બેન બનેવી ( નણંદ–નણદોઈ) સાથે ખૂબ આનંદ કર્યો. ગાંધીનગરના સુસજ્જ ‘રીનોવેટેડ’ મકાનના પ્રાંગણમાં, સદગત  પૂ.બા–દાદાજીના પગલા સમીપ, તેમની હાજરી તાદૃશ કરી. અમૂલ્ય ખજાના સમી તેમની જૂની ડાયરીઓની વાતો સાથે આજના ચમત્કારોનો પણ  એક વિશેષ આવિષ્કાર અનુભવ્યો.

                         
 આ દિવસો દરમ્યાન શહેરની શેરી, પોળો અને એ જૂના રસ્તાઓ પર, યૌવનની દિલચશ્પ સ્મૃતિઓને, સાથે વાગોળતાં વાગોળતાં, રઝળવાનો આનંદ માણ્યો. સાંકડી શેરીના એક એક મકાનો, દૂકાનો, નિશાળ, લાયબ્રેરી, રસ્તાઓ  એકસામટી અઢળક  સંવેદનાઓને ઝંઝોડતા હતાં. ઝુંપડીની પોળની નાનકડી ખડકીમાં બેઠેલી, મ્હોંમાં કશુંક ચગળતી ગાય પણ કેટલી પોતીકી લાગતી હતી! શૈશવનું એ ઘર,ભાડાનું ઘર,દાદરના પગથિયા અને એક એક ભીંતો અંદરના ધોધને બહાર લાવતા ક્યાં રોકતી હતી? રિનોવેટેડ એ મકાનની પાછળ મારું જૂનું ઘર, ભાઈબેન, માબાપ,દાદી અને કેટલાંયે સુખદુઃખ મિશ્રિત ચિત્રો ઉપસ્યે જતા હતા! મારા સંવેદનશીલ ભાઈબેનો તો ત્યાં જતાં જ રડી ઉઠે છે અથવા જઈ શક્તા જ નથી. હું કદાચ..એ રીતે થોડી મજબૂત બની છું કે પછી કલમ થકી એ શક્તિ કેળવાઈ છે! બંધ પડેલાં બાલભવનની બારી પણ જૂનાં પાનાઓ ફેરવી હચમચાવતી હતી. થોડા બચેલા પરિચિત ચહેરાઓના ઉમળકા ભીતર અડતા હતા. રોજ રોજ પૂજા નહિ કરવા છતાં પણ, જીંદગીભર સતત, સતત સાથે રહેલ આશાપૂરી માતના મંદિરની પથ્થરની મૂર્તિ પણ સજીવ થઈ ઘણું બધું બોલતી હતી! 

તે પછી તો પ્રભૂતામાં પગલાં માંડેલ ઘર “ધ્રુવ નિવાસ”ને પણ એના નવા લિબાશમાં જોયું અને આખાયે ખાડિયા વિસ્તારની પગપાળા કરી કૃતાર્થતાની લાગણી અનુભવી. બેસતા વર્ષના દિવસે થોડાંક જનો પાસે જળવાઈ રહેલી પ્રણાલિકાની ઝાંખી કરી તો ભાઈબીજની ઉજવણી પણ પ્રેમથી કરી. અમદાવાદમાં દિવાળીના નિમિત્તે…ના, ના, દિવાળીના બહાને! અઠવાડિયા સુધીના બંધ બજારોયે જોઈ લીધાં તો અંગત ઉજવણી અંગે બહારગામ જતા રહેવાની નવી રીતો પણ  મનોમન નોંધી લીધી. પરિવર્તન તો કુદરત અને માનવનો  નિયમ છે ને?!! 

આ બધાની વચ્ચે અમદાવાદ શહેર એના મૂળરૂપે બહુ શોધ્યું પણ ન જડ્યું. મને મારું ઘર શોધવામાં પણ મુશ્કેલી નડી! વિકાસ થયો છે ને?!! હા, મોટી મોટી ઈમારતો, અદ્યતન મકાનો, ગાડીઓથી ભરચક  માર્ગો, મોજશોખ ગણાતી વસ્તુઓની  હવે બનતી જતી જરૂરિયાતો…કેટલું બધું બદલાયું છે? તો પછી ગરીબી ક્યાં છે? ઝૂંપડપટ્ટી કેમ નાબૂદ થતી નથી? સાંભળ્યું છે કે ઝૂંપડાવાસીઓ પોતાને મળેલાં ફ્લેટ્સ ભાડે આપી, પોતે તો ઝૂંપડામાં જ રહે છે! ધૂળના ઢગલાંયે ક્યાં હટે છે?  “ટ્રાફિક સેન્સ” કેમ અમલમાં આવતી નથી? સવાલો એટલા માટે જાગે છે કે,પોતાની ભૂમિ માટે ખૂબ લાગે છે, દુઃખ થાય છે.છતાં નવી પેઢી અને દેશના સારા નાગરિકો હજી વધુ સારા પરિવર્તનો લાવશે એવી એક આશા અને શ્રધ્ધા સાથે આ વિષય પર વિરમું..અરે હાં, દિવાળીના દિવસો દરમ્યાન જ  રેખા કમલ  મહેતા અને શ્રી ગૌરાંગ દીવેટીઆના સૌજન્યથી એક  નાનકડી કાવ્ય–ગોષ્ઠીનું આયોજન પણ થયું જેની વાત સાહિત્ય વિભાગમાં વિગતે કરીશ. 

(૨) કેરાલાની યાદગાર મુલાકાતઃ

દિવાળી પછીના દિવસોમાં Flamingo Travel દ્વારા ગોઠવાયેલી અમારી ટ્રીપ કેરાલા સ્ટેટના કોચી (અસલ નામ કોચીન)થી શરૂ થઈ. અમદાવાદના ડોમેસ્ટીક એરર્પોર્ટ પર પૂ. ગાંધીજીની તસ્વીર જોઈ મન પ્રસન્ન થઈ ગયું.

 કોચીના ઍરપોર્ટથી સીધા જ અમે અમારી સફર શરુ કરી ‘બેક વોટર બોટ’થી.  નારિયેળીના વૃક્ષો વચ્ચે શણગારેલી અમારી સુંદર પ્રાઈવેટ બોટ અમારી જેમ જ  કુદરતના સૌંદર્યને પીતી ચાલતી હતી. દોઢેક કલાકની એ સવારી પછી અમે ત્યાંના દરિયાકિનારે ( Beach of Cochi Fort), ત્યાંનું એક જાણીતું ચર્ચ,દક્ષીણી બજાર વગેરેની મુલાકાત લઈ  ભવ્ય તાજ હોટેલ પર આવ્યા. સાંજે કથ્થક ડાન્સ પ્રોગ્રામ માણ્યો, ‘થાઈ ફૂડ’ જમ્યા અને રાત્રે રંગબેરંગી લાઈટ્થી સુશોભિત ગાર્ડનની લટાર મારી. બીજે દિવસે નાનાં નાનાં ગામડાઓમાંથી પસાર થતી અમારી કાર પ્રખ્યાત ‘સ્પાઈસ વિલેજ ગાર્ડન’,  ઘણા બધા ‘વોટર ફોલ્સ” તથા અતિ જૂના બ્રીજ જોતાં જોતાં મુનારની “ચેન્ડી વિન્ડી હોટેલ” પર પહોંચ્યાં. ત્રણ જુદા જુદા લેવલ પર આકર્ષક રીતે બંધાયેલ,ખુલ્લી અગાશી વાળી અને સામે રમણીય પર્વતની હારમાળા તથા ચહાના બગીચાઓની વચ્ચે પથરાયેલ આ હોટેલ મન હરી ગઈ. બે દિવસના મુકામ દરમ્યાન અમે ત્યાંના “echo point, મુથુકુટ્ટી ડેમ,કુન્ડલા ડેમ,ફ્લાવર ગાર્ડન,નેશનલ પાર્ક,સનસેટ પોઈન્ટ,એલીફન્ટ સ્પોટ” વગેરે સ્થળો મનભરીને માણ્યા. સૌથી વધુ મઝા પડી “Men made Forest”ની. બિલકુલ સાચુકડું જંગલ જ લાગે તે રીતની બાંધણી અને તેમાં પડતા પાણીના ધોધનાં ખળખળ અવાજની વચ્ચે ચાલવાની,પગથિયાં ચઢવા, ઉતરવાની અને ત્યાંથી સર્પાકારે પથરાયેલા ચહાના બગીચામાં  મહાલવાની મસ્તી માણી.

ત્યાર પછીના ત્રણ દિવસ ‘કુમારાકોમ’માં વીતાવ્યા. ત્યાંની Kumarakom Lake resort ( ફાઈવ સ્ટાર) હોટેલનું આતિથ્ય રાજાશાહી મળ્યું. હારતોરા અને કંકુ તથા દીપ માળાથી અમારું સ્વાગત થયું. સુંદર સજાવેલ બાસ્કેટમાં, મસમોટાં લીલા નારિયેળમાં આકર્ષક સ્ટ્રો મૂકી નારિયેલનું  ઠંડું પાણી પીવા મળ્યું. અમારી કોટેજ પણ ‘હેરીટેજ વિલા’…બિલકુલ ટ્રેડીશનલ હતી. અદ્યતન કાર્ડ નાંખીને ખોલવાનું કી કાર્ડ નહિ.પણ અસલના કમાડવાળુ બારણું, સાંકળમાં ભરાવેલ લોખંડી મોટું તાળું અને લાંબી ચાવી! મારું મોસાળનું ગામ યાદ આવી ગયું. અંદર જતાં વેંત પણ બધી જ અસલી સજાવટ. લાકડાના કબાટો.મેજ,પટારો(ઉનમણો-વિસરાયેલો શબ્દ) અને કમાડ ખોલીને બહાર જવાનો જાણે કે વાડો! અને તેમાં ખુલ્લા આકાશ નીચે,વૃક્ષોની વચ્ચે છતાં ઉંચી વાડની દીવાલને કારણે પ્રાઈવેટ લાગે તેવો બાથરૂમ અને ન્હાવાનો શાવર !! એક નાનકડો સ્વીમીંગ પુલ પણ હતો. આમ, સંપૂર્ણ સવલતો છતાં બિલકુલ અસલી અનુભૂતિ. પરસાળ લાગે તેવા આંગણમાં વળી હીંચકા જેવી બેઠક. આ હોટેલ પણ મોટાં તળાવ વચ્ચે. સવારથી સાંજ વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ અને સાંજે “બોટ રાઈડ.” રીલેક્સ થવા માટે એકદમ વરાબર જગ્યા. દેશેદેશથી ફરવા આવતા લોકોનો સંપર્ક કરવાની પણ ખુશી.

ટૂંકમાં કેરાલાની મુલાકાત તેના કુદરતી સૌંદર્ય અને શાંતિ માટે આહલાદક અનુભવ્યા.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(૩) સાહિત્યિક ગોષ્ઠીઃ

 ઘણીવાર જીવનમાં એવું પણ બને છે કે, ન ધારેલું, ન આયોજન કરેલું છતાં આપમેળે ઘણું બધું સરસ બની જાય છે.મારો સાહિત્ય સાથેનો લગાવ કહું કે સંબંધોની સમૃધ્ધિ ગણું પણ ખરેખર ગમતી પ્રવૃત્તિઓ ઉઘડતી જાય છે. મિત્રો અને સ્વજનો તો ખરાં જ, પણ નેટના તારે કેટલી બધી વ્યક્તિઓ મળી? જેમને કારણે મારી કલમને સતત બળ મળતું રહ્યું છે. માંડીને જ વાત કરું.

દિવાળીના દિવસોમાં જ…તા. ૨૪મી ઓક્ટો.ના રોજ (કદાચ લાભપાંચમને દિવસે) શ્રી ગૌરાંગભાઈ દીવેટીઆએ રેખાબેન મહેતાના નિવાસ સ્થાને એક નાનકડી કાવ્યગોષ્ઠીનું આયોજન કર્યું.  યુવાનકવિ શ્રી અનિલ ચાવડા,ભાવેશ ભટ્ટ, તેજસ દવે અને ગૌરાંગભાઈની ગઝલો નજીકથી માણવાનો મોકો મળ્યો. મને પણ કાવ્યપઠનનો લાભ મળ્યો. ઘરમાં જ થોડા જણની વચ્ચે બેઠક હોવાથી ઘણી આત્મીય વાતો થઈ અને નિકટતા કેળવાઈ. ખરેખર તો મંચના મોટા કાર્યક્રમો કરતાં આ રીતે મળવામાં વધુ આનંદ અનુભવાય છે. તેમની ગઝલો દાદ માંગી લે તેવી હતી તો અંદાઝે બયાં અસરકારક હતી.

   

                   

 

 

           

 

દેવિકા ધ્રુવ,અનિલ ચાવડ,તેજસ દવે,ભાવેશ ભટ્ટ અને ગૌરાંગ દીવેટીઆ                     સર્જક મિત્રો અને સ્વજનો

                  તે પછી મુલાકાત થઈ કવિ શ્રી કૃષ્ણ દવે સાથે. આમ તો અમારું રહેવાનું ગાંધીનગર પણ મારો એક જ ફોન મળતા વેંત, બેઠા ત્યાંથી ઊભા થઈ, જે રસ્તે અમદાવાદમાં અમે હતા તે રસ્તા ઉપર તાબડતોબ ગાડી હંકારી આવી પહોંચ્યા. ખૂબ ભાવથી મધુબેન અને કૃષ્ણ દવે મળ્યા એટલું જ નહિ,બે ત્રણ કાર્યક્રમનું આયોજન પણ કરી દીધું.એ રીતે ૫મી નવે. ના રોજ “સદા સર્વદા કવિતા”માં ભાગ લેવાનો લ્હાવો મળ્યો. એ માટે શ્રી હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટની  પણ આભારી છું જ. એ દિવસની અનુભૂતિની વાત માટે એક જુદો આખો લેખ લખી શકાય.પણ અત્રે સાર માત્ર જ લખીશ.

સદા સર્વદા કવિતાઃ૩૮

આશ્રમરોડ પર આવેલ આત્મા ઑડિટોરિયમમાં સાંજે બરાબર ૬થી ૮-૩૦  સુધી ચાલેલ આ કાર્યક્રમની મિનિટે મિનિટ માણવા જેવી હતી. એકદમ સમયસર કવિ શ્રી હર્ષભાઈ આયોજિત આ કાર્યક્રમની શરુઆત થઈ  “મિસ્કીન” તખલ્લુસ ધરાવતા ગઝલકાર શ્રી રાજેશ વ્યાસથી. તેમણે ગઝલની ગાયકી,સંગીત અને છંદ તથા લયની ઉદાહરણો સહિત સમજણ આપી. નવા સર્જકો જે ધ્યાનથી સાંભળતા હતા અને નોંધ ટપકાવતા હતા તે ગુજરાતી ગઝલના ઉજળા ભવિષ્યની આશા જન્માવતા હતા. તેમની ગઝલ પ્રશિક્ષણ શિબિર પછી બરાબર ૬-૩૦ વાગે મને તક આપવામાં આવી અને મેં એક ગીત અને એક ગઝલની રજૂઆત કરી. તે પછી ‘નવ્ય આચમન”તરીકે ગોપાલી બુચે બે રચનાઓ રજૂ કરી. તેમની રજૂઆતની શૈલી અનોખી હતી.તે પછી કવિ શ્રી અનંત રાઠોડ, કૃષ્ણ દવે અને સૌમ્ય જોષીની વારાફરતી જાનદાર, વજનદાર,જોમદાર રજૂઆત થઈ. હોલ તો આખો ખીચોખીચ હતો અને લોકો જમીન પર પણ બેસીને કે ભીંતને અઢેલીને ઊભા રહીને પણ રસપૂર્વક સાંભળતા હતા અને અદભૂત શેરોને સતત તાળીઓથી વધાવી વધાવી ‘દુબારા’ દુબારા’ના નારા લગાવતા હતાં.વાતાવરણ સંપૂર્ણપણે કાવ્યમય હતું.
શ્રી અનંત રાઠોડની ગઝલોના નવા કલ્પનો અતિ સહજતાથી રજૂ થતાં હતાં છતાં શબ્દેશબ્દમાં નીતરતી વેદના હાથ પર રૂંવાડા ખડા કરતી હતી તો હૈયામાં ચીરાડો પાડતી હતી.આટલી અસરકારકતા બહુ ઓછા કવિઓમાં અનુભવી છે. તેમના ઘણા શેર ટાંકી શકુ. પણ પ્રત્યક્ષ કે યુટ્યુબમાં સાંભળવાની એક જુદી જ મઝા છે.  શ્રી કૃષ્ણ દવે તેમની એક અલગ મસ્તીમાં કવિતાનો કેફ ઢોળતા જતા હતા અને સભાગૃહની દાદ મેળવતા જતા હતા. તે પછી શ્રી યશવંત શુક્લના પૌત્ર અને જાણીતા નાટ્યકાર/કવિ શ્રી સૌમ્ય જોશીની એક આગવી તાસીર છે. તેમના પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ અને છટામાં મને મારા કોલેજના પ્રિન્સિપાલ યશવંતભાઈનો અણસાર વર્તાતો હતો.તેમને સાંભળી/મળી ધન્યતા અનુભવી. કવિ શ્રી હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટની સૂત્રધાર તરીકેની અદા શીખવા જેવી લાગી. એકદમ પ્રસંગને,વાતને અને વ્યક્તિને અનુરૂપ સુંદર ઉઘાડ આપવાની શૈલી મનને ભાવી ગઈ.

અત્રે થોડી તસ્વીરઃ                 

    

 

 

 

 

 

 

શ્રી સૌમ્ય જોશી સાથે.                               દેવિકા ધ્રુવ-રજૂઆત                    કવિ શ્રી હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટ સાથે                    

આ કાર્યક્રમની નોંધપાત્ર વાત  લાગી તે સમયની સભાનતા, સાચા કવિતાપ્રેમીજનો અને ખાણીપીણીની કોઈ પ્રકારની ધાંધલ નહિ. એક મઝાની,યાદગાર અને ધન્યતાની લાગણી ગાંઠે બાંધી.

કવયિત્રી સંમેલનઃ

તા.૮મી નવે. ના રોજ વળી એક અનોખો કાર્યક્રમ થયો અને તે કવયિત્રી સંમેલન.

 

 

 

 

 

 

 

 શ્રી કૃષ્ણ દવેની તનતોડ અને દિલોજાન તૈયારીઓ થકી આ પ્રસંગનું આયોજન થયું હતું. એમ.જે. લાયબ્રેરીના હોલમાં સાંજના ૫-૩૦ વાગે પ્રેમથી પધારેલાં શ્રોતા/વકતા જનો  સાથે કવિતાનો આનંદ માણ્યો. મુખ્યત્વે કવિ શ્રી રાજેશ વ્યાસ (મિસ્કીન), પ્રિતીબેન સેનગુપ્તા, લતાબેન હિરાણી (સાહિત્ય એકેડેમી),ઉષાબેન ઉપાધ્યાય ( સાહિત્ય પરિષદ),ગોપાલી બુચ,રાધિકા પટેલને સાંભળવાનો મોકો મળ્યો અને તેમની સમક્ષ મારી રચનાઓ રજૂ કરવાનો લ્હાવો મળ્યો.આ ઉપરાંત સભાગૃહમાં બેઠેલા તેજસ દવે,હરદ્વાર ગોસ્વામી,પ્રતાપસિંહ ડાભી જેવા મોટાં કવિઓએ પણ ગઝલ પેશ કરી..             

બીજાં કેટલાંકના નામો યાદ નથી પરંતુ ઘણા બધાએ પોતપોતાની કૃતિઓ રજૂ કરી.  અમે સૌએ પ્રેમથી પુસ્તકોની આપલે કરી અને મને શાલ અર્પી બહુમાન કર્યું જેનું મારે મન ખૂબ મૂલ્ય છે. સાંજે બરાબર ૭ વાગ્યે કાર્યક્રમનું સમાપન થયું અને ત્યાંથી સીધા અમે સૌ ગયાં બુધસભામાં.

બુધસભાઃ
આશ્રમરોડ પર આવેલ સાહિત્ય પરિષદની બુધસભાનો એક નવો રંગ પહેલી વાર જોવા મળ્યો. ૨૦૧૩માં મખમલી પડદાવાળો મંચ અને  મોટા સભાગૃહ વચ્ચે કવિતાનો માહોલ જામેલો જોયો હતો.આ વખતે લંબગોળ મોટા ટેબલની આસપાસ ગોઠવાયેલા સૌને જોતાં કોલેજના વર્ગની યાદ આવી ગઈ. સાહિત્યકાર શ્રી ધીરુભાઈ પરીખ પોતાને મળેલ નામ વગરની કવિતો વાંચી તેની ખૂબી/ખામીની આલોચના કરી, સરસ રીતે, કારણો સહિત સમજાવતા હતા. મને એમાં મઝા એટલા માટે પડી કે નવોદિતોને ત્યાંથી ઘણું શીખવા મળતું હતું એટલું જ નહિ, કલમને સાચી રીતે વિકસવાના, કાવ્યના પદાર્થપાઠને જાણવા/સમજવાનો સંપૂર્ણ અવકાશ જણાતો હતો. મને લાગે છે કે અમેરિકામાં દરેક શહેરોમાં ચાલતા સાહિત્ય વર્તુળોમાં આ પધ્ધતિ અપનાવવી જરૂરી છે. નહિ તો જોડકણાંનો ફાલ વધતો જ રહેશે.

‘કુમાર’ના તંત્રી શ્રી ધીરુભાઈ પરીખના આમંત્રણથી ત્યાં પણ મને મારી થોડી કવિતાઓ રજૂ કરવાનો લાભ મળ્યો. નિયત સમય મુજબ ૮ વાગ્યે બુધસભાનું સમાપન થયું. અત્રે ફોટા લઈ શકાયા નથી.

આથમણી કોરનો ઉજાસઃપુસ્તક વિમોચન

૧૧મી નવે. ના રોજ, ૨૦૧૬માં આખું વર્ષ લખાયેલ અમારી પત્રશ્રેણી પુસ્તક સ્વરૂપે આકાર પામી. તેના વિષે  ત્યાં હાજર રહેલ‘વેબગુર્જરી’ના શ્રી વલીભાઈ મુસાનો ‘આંખે દેખ્યો અહેવાલ’ટાંકુ છું જે સંપૂર્ણ માહિતીથી સભર છે. ત્યાં પધારેલ મહેમાનોમાં સ્વજનો, મિત્રો અને જોગાનુજોગ હ્યુસ્ટનથી ભારત ફરવા આવેલ શ્રી વિશ્વદીપ અને રેખા બારડની હાજરી અતિ આનંદ આપી ગઈ એ વાત નોંધવાનું રોકી શક્તી નથી.

અહેવાલઃ વલીભાઈ મુસાઃ

ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી, ગાંધીનગર, ગાર્ડી રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ફોર ડાયસ્પોરા સ્ટડીઝ ‘ગ્રીડ્સ’ અને ડાયસ્પોરા એન્ડ માઈગ્રેશન રિસર્ચ સેન્ટર, ગુજરાત યુનિવર્સિટી, અમદાવાદ દ્વારા આયોજિત “શ્રીમતી દેવિકા ધ્રુવ અને શ્રીમતી નયના પટેલનું પ્રદાન – પરિસંવાદ” કાર્યક્રમ તા.૧૧-૧૧-૨૦૧૭, શનિવારના રોજ સવારે ૧૦-૩૦ કલાકે ગીતા હોલ, ભવન્સ કેમ્પસ, ભવન્સ આર્ટ્સ એન્ડ કોમર્સ કોલેજ, ખાનપુર, અમદાવાદ ખાતે યોજાયો હતો. કાર્યક્ર્મનું સંચાલન મૃણાલિનીબેન ઠાકોરે સંભાળ્યું હતું.

                                                અમેરિકન ગુજરાતી ડાયસ્પોરા લેખિકા (‘વેબગુર્જરી’ના સાહિત્ય વિભાગનાં સંપાદન સદસ્યા અને લેખિકા) શ્રીમતી દેવિકાબહેન ધ્રુવ તથા બ્રિટીશ ગુજરાતી ડાયસ્પોરા લેખિકા (‘વેબગુર્જરી’નાં લેખિકા અને હાલમાં જેમની નવલકથા ‘કેડી ઝંખે ચરણ’ની શ્રેણી ચાલી રહી છે) શ્રીમતી નયનાબહેન પટેલ દ્વારા લખાયેલ પત્રશૃંખલા ગ્રંથ ‘આથમણી કોરનો ઉજાસ’નો લોકાર્પણ કાર્યક્રમ યોજાયો હતો.

સભાનું અધ્યક્ષ સ્થાન અમેરિકાથી પ્રકાશિત થતા ‘ગુજરાત ટાઈમ્સ’ના અમદાવાદ સ્થિત બ્યુરોચીફ તથા એન.આર.જી. સેન્ટરના સદસ્ય શ્રી દિગંત સોમપુરાએ નિભાવ્યું હતું. આ પ્રસંગે ‘ડાયસ્પોરા એન્ડ માઇગ્રેશન રિસર્ચ સેન્ટર’, ગુજરાત યુનિવર્સિટીનાં માનદ નિયામક ડો. નિરજા ગુપ્તા તથા ગુજરાતી ભાષા ભવન, ગુજરાત યુનિવર્સિટીના પૂર્વ પ્રાધ્યાપક અને અધ્યક્ષ ડો. પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. વિશેષમાં ગુજરાતીના ધુરંધર સાહિત્યકાર અને ગ્રીડ્સના માનદ નિયામક ડો. બળવંત જાની, ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના મહામાત્ર શ્રી બી. કે. વણપરિયા અને ભવન્સ કોલેજનાં આચાર્યા શ્રીમતી નિરજા ગુપ્તા યજમાનપદે બિરાજમાન હતાં. સભામાં બંને લેખિકાઓના પતિદેવો શ્રી રાહુલભાઈ ધ્રુવ અને શ્રી જયંતભાઈ પટેલ પણ ઉપસ્થિત હતા.

  કાર્યક્રમની શરૂઆત મંગલ પ્રાર્થના અને દીપ-પ્રાગટ્યથી કરવામાં આવી હતી. વક્તાઓએ પ્રસંગને અનુરૂપ પોતાનાં મનનીય પ્રવચનો આપ્યાં હતાં. પ્રવચનોમાં પુસ્તકનાં લેખિકાઓ અને પુસ્તકનો પરિચય કરાવવામાં આવ્યો હતો. પુસ્તકની આગવી ખાસિયત એ હતી કે આ પ્રકારની પત્રશ્રેણીનું પુસ્તક કદાચ વિશિષ્ટ હતું કે જેમાં બંને લેખિકાઓ પક્ષે પત્રરૂપે વિચારોની આપલે થઈ હતી.

ગુજરાતી સાહિત્યમાં આવા પત્રગ્રંથો અવશ્ય પ્રસિદ્ધ થયા છે, પણ તેમાં એકપક્ષીય લખાયેલા પત્રો સંગૃહિત કરવામાં આવેલા છે, જેમાંથી સામેવાળી વ્યક્તિના પ્રત્યુત્તરોની આપણને જાણ ન થાય. પરંતુ આ પુસ્તકમાં વર્ષ દરમિયાનના દર શનિવારે સામસામે લખાતા જતા ઉભય પક્ષના છવ્વીસ-છવ્વીસ પત્રો મળીને કુલ બાવન પત્રોનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. ભલે પશ્ચિમના જ હોય છતાં ભિન્ન એવા અમેરિકા અને ઈંગ્લેન્ડ દેશોમાં વસતી બંને લેખિકાઓ વાસ્તવમાં તો કોલેજકાળની બહેનપણીઓ જ હતી. તેમના પત્રો માત્ર અંગત માહિતી ધરાવતા ન બની રહેતાં તેમણે વિવિધ વિષયો અને મુદ્દાઓ ઉપર વિશદ ચર્ચાઓ કરી છે. બિનસાહિત્યકાર અને સાહિત્યકાર પત્રલેખકોની લેખનશૈલીમાં તફાવત હોય, જ્યારે પુસ્તકની બંને લેખિકાઓ તો સિદ્ધહસ્ત સાહિત્યસર્જક છે. તેઓ પોતપોતાનાં સાહિત્યેતર ક્ષેત્રોમાં જે સેવાઓ આપે છે તેની વાતો પણ પત્રવ્યવહારમાંથી ફલિત થયા સિવાય રહેતી નથી.

અઢીએક કલાક સુધી ચાલેલી આ સભામાં નોંધપાત્ર હાજરી રહી હતી. આ કાર્યક્રમમાં આપણી ‘વેબગુર્જરી’નું પ્રતિનિધિત્વ શ્રી વલીભાઈ મુસાએ નિભાવ્યું હતું.

‘વેબગુર્જરી’ પરિવાર શ્રીમતી દેવિકાબહેન ધ્રુવ અને શ્રીમતી નયનાબહેન પટેલને તેમને મળેલા સન્માન બદલ ધન્યવાદ પાઠવે છે અને હર્ષ વ્યક્ત કરે છે.
શ્રી વલીભાઈ મુસા-વેબગુર્જરી વતી…

તત્કાળ અહેવાલ લખીને મોકલવા માટે શ્રી વલીભાઈનો વંદન સહ આભાર.

 

આ યાદગાર ક્ષણોમાં વધુ થોડા આનંદના છાંટણા એ થયા કે, સુવિખ્યાત સંગીતકાર ગૌરાંગભાઈ વ્યાસને મળવાનું બન્યું. મારું એ સદ્ભાગ્ય છે કે,આ વર્ષની શરુઆતમાં તેમણે મારી બે રચનાઓનું સ્વરાંકન  કર્યું છે અને વધુ  ગીતો સ્વરબધ્ધ કરવાની ઇચ્છા ધરાવે છે. 

 

 

 

 

 

 

આ ઉપરાંત જાણીતા અને માનીતા સાહિત્યકાર શ્રી ભાગ્યેશભાઈ જહાને પણ મળવાની તક સાંપડી. કહું  કે મેં તક  ઝુંટવી!!  ફોન કરીને, ગ્રીન સિગનલ ઉમળકાભેર મળતાં, સીધી જ તેમના ઘેર પહોંચી ગઈ. શ્રી ભાગ્યેશભાઈ અને ઝરણાંબેનને મળીને ખૂબ આનંદ થયો.   

 

 

 

 

 

 

 

 

૧૯૬૮ની સાલમાં એચ.કે. કોલેજમાં વીતાવેલી ક્ષણોને સહાધ્યાયીઓ સાથે ફરી એકવાર પ્રત્યક્ષ કરી. હું, નયના પટેલ અને શ્રી બંસીભાઈ ઉપાધ્યાય..

 

 

 

 

 

 

 

૭મી નવે.ના રોજ કુટુંબની “નાગરી નાર”ની નાનકડી પાર્ટીનો પણ આનંદ લૂંટ્યો.

તે સિવાય સુરતના શ્રી ઉત્તમભાઈ ગજજર સાથે ‘સન્ડે ઈમહેફિલ’ અંગે કલાક જેટલો સમય શાંતિથી ફોન પર વીતાવ્યો. કવિ શ્રી યોસેફ મેકવાન સાથે પણ ફોન પર મળી શકાયું.મિત્રો, સ્વજનોને પણ પરસ્પરની અનુકૂળતા મુજબ મળ્યાની મઝા માણી.

એકંદરે આખી યે ભારતની મુલાકાત સુખરૂપ,સાહિત્યિક અને શુભ રહી.

 

      દેવિકા ધ્રુવ    નવે. ૨૧ ૨૦૧૭..

 

 

માતાજીનો ગરબો

         

માત અંબે ભવાની નવરાત લાવી

આજ ગરબે ઘૂમવાની નવરાત આવી.

લોક  સોળે સજે શણગાર, ભવાની નવરાત લાવી…જીરે જીરે ઝુમવાની નવરાત આવી..

મા ગબ્બરના ગોખેથી રુમઝુમ આવે,

એ તો સિંહ પર સ્વાર થઈ રમઝટ  લાવે

લઈ શેરીના ગરબાનો તાલ, ભવાની નવરાત લાવી…ખમ્મા ખમ્મા ભવાની નવરાત આવી..

માએ નવ નવ રાતે કંકણ પહેર્યાં,

બાંયે બાજુબંધ બેરખાં હરખે ધર્યા

ઊડે ચૂંદડીમાં  કંકુ-ગુલાલ, ભવાની નવરાત લાવી…જીરે જીરે ઝુલવાની નવરાત આવી..

નથણી,નૂપુર ને પાયલની સંગ,

ઝુમખા,લવિંગિયાને દામણીનો રંગ

આછી ઓઢણીમાં ચટકા ચાર,ભવાની નવરાત લાવી..ખમ્મા ખમ્મા સુહાની નવરાત આવી..

ગરબાને દીવડે સૂરજના તેજ,

ચંદાની ચાંદનીના છલકે છે નેહ,

આજ આનંદ ઉર ન સમાય, ભવાની નવરાત લાવી..હોવે હોવે દિવાની નવરાત આવી..