તણખો-૨

‘નિરીક્ષકઃ’ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨માં પ્રકાશિત….

 

  તણખો-૨ ( રસ્તો )

ગ્રીષ્મ ઋતુની સવાર હતી. ગરમી તો ખૂબ જ પણ સવારે સવારે  જરા ખુલ્લી હવા અને થોડા છાંચડે ચાલવા જવાની સૂરીલીને ટેવ. ૪૫ મિનિટને બદલે  આજે તો સવા કલાક થઈ ગયો. કેમ વાર થઈ હશે એવી ચિંતા શરૂ થાય તે પહેલાં તો ‘મોર્નીંગ વૉક’ પછી એક અજબની સ્ફૂર્તિ ભરી, ઘેર આવી, તેણે આજના અનુભવની વાત શરૂ કરી…

“મા, આજે તો મઝા આવી ગઈ ચાલવાની. એણે મારી સાથે અવનવી વાતો કરી.”

કોણે? કોણ મળ્યું? સવારે સવારે તારા જેવું કોણ નવરું પડ્યું? મેં પ્રશ્નોની ઝડી વરસાવી.

“મા, આજે તો મને એ ખૂબ ગમ્યો.”

પહેલી વાર દીકરીના મોંએ કોઈના ગમવાની વાતે હું ચમકી. મારા કાન હવે વધુ સરવા થયા.

 લગભગ કલાક પછી હાથમાં પેન અને ડાયરી લઈને અંદરના રૂમમાંથી બહાર આવતાં આવતાં મસ્તીથી એ કંઈક ગણગણવા માંડી. મારી ચિંતા અને કુતૂહલતા ઑર વધી. પણ એની તરફ લક્ષ આપ્યા વગર ‘આમાંથી વાંચી લેજે ને પછી!  મારે કોલેજ જવાનું મોડું થાય છે’ કહી એણે સોહામણું સ્મિત આપ્યું ને બહાર નીકળી ગઈ.

 અધીરાઈથી મેં એની ‘નોટ’ વાંચવા માંડી.. 

“મને એમ કે,એ તો મૂંગો છે. પણ આજે તો એણે કેટલી બધી મન મૂકીને વાતો કરી. ‘વૉક’ કરતાં કરતાં  એક નાનકડી ઠોકર વાગી. પડી ન જાઉં એ બીકે જરા બેસી ગઈ. ધ્યાનથી જોયું તો રસ્તાની એક તીરાડ વચ્ચે નાનો અમસ્તો પથ્થર પડ્યો હતો કે જેની ઠોકર લાગી હતી. એને હાથમાં લઈ દૂર ફેંકવા જતી હતી ત્યાં તો  મને શબ્દો સંભળાયા. આશ્ચર્ય! મૂંગા પથ્થરને વાચા ફૂટી હતી! રસ્તો બોલતો હતો!”

“પૃથ્વી પર સઘળે પથરાયેલો પડ્યો છું. સતત અને અવિરત કેટલી ચહલપહલ? બધું જ મારી છાતી પર.  સજીવ ચરણથી માંડીને, નિર્જીવ ચક્રો સુધીનાં તમામનું હું એક સાધન.  કદીયે એક ઉફ પણ કર્યા વગર હું વેંઢારતો જાઉં છું. ધગધગતો કાળો ડામર, માટી, રેતી, પથ્થર કંઈ કેટલું બધું ભર્યું પડ્યું છે મારામાં? કોને જોવાની ફુરસદ છે કે હું શું છું, કઈ રીતે બન્યો છું, કેવો ચત્તોપાટ પડ્યો છું, કેટલું બધું વહન કરું છું, સહન કરું છું. ટાઢ, તાપ, વરસાદ કે બરફ; કોઈપણ અવસ્થામાં ચૂપચાપ સૌના કામમાં લાગુ છું. કોઈ ખોદે કે તોડે, હળ ચલાવે કે ચાલે, પૈંડાથી કોચે કે ડ્રીલથી વીંધે, લોખંડી પાટા મૂકી ગરમ એન્જીન પણ દોડાવે, બધું જ સ્થિર રહી ઝીલું છું.

એક વખત હતો કે માણસ માણસને પૂછ્તો’તો  “આ રસ્તો ક્યાં જશે? “અરે બહેન, હું તો અહીંનો અહીં જ છું. તમે બધા  ગમે તેમ જઈ રહ્યા છો! ભાન ભૂલી મને ખોઈ રહ્યાં છો.”

સાંભળતાં સાંભળતાં મને હસવું આવ્યું. મા વાંચશે તો એને કેટલું ગમશે? સૂરીલીની પેન આગળ ચાલતી હતી.

“અને  હવે એવો સમય આવ્યો છે  (ટેક્નોલોજીની બલિહારી ) કે, મને તમારા વાહનની અંદર પણ ગોઠવી દીધો છે! કોઈ કોઈને પૂછતું નથી. કારણ કે, આ રાહ, રસ્તો, સડક, માર્ગ, પથને હવે બનાવી દીધો છે GPS!  

એક છેલ્લી વાત કહી દઉં? અમે તો બધે જ હોઈએ છીએ. નક્કી તો તમારે કરવાનું કે તમારે ક્યાં જવું છે? અમે તો બસ, તમારા માટે જ છીએ. ખડક હોય કે સડક, ગલી હોય કે ગરનાળું, કેડી કે પગદંડી, સીધો રાહ હોય કે પગથિયાં; સ્થિર રહીને તમને ઉપર ચડાવીએ, આગળ વધારીએ. હા, લીસ્સો બની લપસાવીએ ખરાં પણ નક્કી તો તમારે કરવાનું કે તમારે લપસવું છે કે આગળ વધવું છે! આજે જો જરા મારી તરફ જોઈને  તું ચાલી હોત તો આ ઠોકર વાગત?!! “

રસ્તાની વાતો પૂરી કરી સૂરીલી આગળ લખતી હતી…

એની વાતો શીરાની જેમ ગળે ઉતરી ગઈ.

શૂન્ય પાલનપુરીનો શેર સાંભર્યો.

કદમ અસ્થિર હો એને કદી રસ્તો નથી જડતો, અડગ મનના મુસાફરને હિમાલય પણ નથી નડતો.

સઘળી વાતોને આનંદપૂર્વક નોંધી, કંઈક ગાંઠે બાંધી મેં પણ  એની નોટ બંધ કરી, ઘરેણાંની જેમ ઠેકાણે મૂકી દીધી. મેં જોયું તો આજની સવાર ઝગમગતી હતી, નવા વર્ષની જેમ..

 

તણખો….૧

પ્રખર ઉનાળાની ધગધગતી બપોરે, ચીંથરેહાલ કંગાળ એક છોકરો, તૂટેલી હાથલારી ખેંચતો હતો. પગમાં ફાટેલાં, કોઈના નાંખી દીધેલાં, માપ વગરનાં જૂતાં ચડાવેલાં હતાં. ડામરની પાકી કાળી, ગરમીથી સળગતી સડકોથી એના પગનાં તળિયાં ફાટેલાં જોડાંને કારણે, ક્યાંક ક્યાંક દાઝતાં  હતાં. તેથી વારાફરતી ડાબો-જમણો પગ ઉંચો નીચો કર્યે જતો હતો. સાથે સાથે કપાળનો પરસેવો લૂછતાં લૂછતાં એના હાથમાં માટીના બે કોરાં કોડિયાં બતાવી લોકોને ખરીદવા માટે બૂમો પાડ્યે જતો હતોઃ

“ આ કોડિયાં લો, રંગબેરંગી  કોડિયાં લો..

બારીબારણાં બંધ કરી એરકન્ડીશન્ડ ઓરડાઓમાં કે ખસની ટટ્ટીઓના ‘શેડ’ કરીને ઠંડક પામતા અમીરોના કાન સુધી એનો અવાજ ક્યાંથી પહોંચે ? છતાં એ છોકરો ચીસો પાડી પાડીને,વળી વળીને સતત મોટે મોટેથી બોલ્યે જતો હતો.
“ આ કોડિયાં લો, રંગબેરંગી કોડિયાં લો..
લાઈટ જશે તો અંધારે  ખપ લાગશે..સાવ સસ્તાં છે…
એક ઝીણી વાટ મહીં મેલી છે. કામ લાગશે.
લઈ લો…લઈ  લો કોડિયાં, માટીના..”

 બારી પાસે બેસીને કોડિયાં પર કવિતા લખતી કલમ અચાનક થંભી ગઈ…

થોડીવાર પહેલાં જરાક દૂરથી આવતો‘તો એ અવાજ પડઘાયો. બહાર ડોકિયું કર્યું . કોઈ ન દેખાયું, કંઈ ન દેખાયું. ફક્ત અવાજના પડઘા..પળ વીતી ગઈ હતી.

અસ્સલ ગામથી, મીઠી સોડમવાળી માટીથી ઘડેલાં અને  ઝી….ણી વાટ મૂકીને લારીમાં ગોઠવેલાં, પેલા કુંભકારનાં કાચી માટીનાં  કોડિયાંને  પ્રગટાવે કોણ!!!
ઓરડામાં અંધારું વધતું જતું હતું. આંખ બંધ કરી. બંધ આંખે ચોક્ખું દેખાયું!!   

પડઘાતો અવાજ તો ધીમે ધીમે ચાલી ગયો.
પણ ભીતરની ઝીણી વાટને સંકોરાવી ગયો.