સ્મરણની શેરીમાંથી-૧૨

(૧૨)

૧૯૮૦ના એપ્રિલ મહિનાના ગુડફ્રાઈડેના દિવસે  વિદેશની ધરતી પર કદમ માંડ્યાં. એ વાતને આજે લગભગ ચાર દાયકા વીતી ગયા છે. દરમ્યાનમાં ઘણું ઘણું બન્યું, સ્મરણોની આ શેરી વળાંકો લેતી લેતી બસ એમ જ, ચિંતન નામના વિ-દેશે (વિશેષ દેશે) ખેંચી જાય છે!! આપણે ક્યાં જીવન ચરિત્ર લખવું છે? ખાલી જીવનનો નીચોડ નીતારવો છે. આત્મકથા લખી શકવા જેટલી મહાનતા નથી. પણ આ લોહીમાં સતત ફરતી રહેતી શિરા-ધમનીઓને  સ્વજનમાં, સગપણમાં,વહેવડાવવી છે. હવે પછીની નવી પેઢીને વારસામાં આપવી છે. મિત્રોની મહેફિલમાં મોંઘી મિરાતની જેમ વહેંચવી છે અને  સાચા સહ્રદયીઓ સાથે માણવી છે.

હા, તો અગાઉ લખ્યું તે મુજબ મોટીબહેને બધા જ ભાઈબહેનોને અમેરિકા બોલાવવા માટે જરૂરી પેપરો ફાઈલ કરી દીધા હતા. પણ ભારતમાં જ રહીને, સારા મોટા કુટુંબની આદર્શ વહુ બનવાના ભીતરના  કોડને કારણે અમે એ વિષય ઠેલતાં રહ્યાં.વતનમાં જ રહેવાની  ઈચ્છાને કારણે મોટા દીકરાને ગુજરાતી માધ્યમની જ સ્કૂલમાં મૂકયો હતો અને નાનો દીકરો તો ખૂબ જ નાનો હતો. નાના બે ભાઈબહેનોના લગ્ન બાકી છે એવા બહાના હેઠળ પણ જવાનું ટાળ્યા કર્યું. પણ પછી તો તેમના લગ્ન પણ થઈ ગયાં. બધાં જ ભાઈબહેનો અને મા પણ અમેરિકા. મોટી બહેને મા-બાપની તમામ જવાબદારી સુપેરે નિભાવી હતી. બધાને સેટ કર્યા હતાં. હવે વિલંબ કરવા માટે બીજું કોઈ કારણ ન હતું.  ખરેખર તો સાચા અર્થમાં મારો પોતાનો માળો અમદાવાદમાં સુસજ્જ ગોઠવાયેલ હતો. પરંતુ દૈવયોગે કહો કે દીકરાના ભવિષ્યયોગે કહો, પણ ચાર ચાર મહિના સુધી મળેલ વીઝાના પેપર્સને દબાવી રાખવા છતાં અમે માત્ર વીઝીટના વિચારે અમેરિકા પ્રયાણ કર્યું.

એ રીતે ૩૯ વર્ષ પૂર્વે, ૧૯૮૦ની સાલમાં અમેરિકાના ન્યૂયોર્ક શહેરની ધરતી પર પગ મૂક્યો ત્યારે તો ઓહોહો આખું વિશ્વ કંઈ જુદું જ અનુભવેલું. ભાષાના ઉચ્ચારોથી માંડીને, ૠતુઓના ચક્ર, આબોહવા, રીતરિવાજ,લોકો, બધું જ સાવ નોખું. આંખ ખુલે ને સવાર પડે ત્યારથી માંડીને સૂવા સુધીની દિનચર્યા, દરેક પ્રક્રિયા, રહેણીકરણી બધું જ અલગ. એવા જીવનમાં ગોઠવાઈ શકાશે કે કેમ એ એક પ્રશ્ન બિહામણું રૂપ ધરીને ડરાવ્યા કરતો. પણ “સંકટ ભરી આ જીંદગીથી હારનારો હું નથી,સાગર ડૂબાડી દે મને તેવો કિનારો હું નથી.” એમ વિચારી વિચારી, મનને મજબૂત રાખી, આ સ્વૈચ્છિક સ્વીકારેલા સંજોગો અને સમયની સાથે તાલ મિલાવી આગળ ધપ્યે રાખ્યું.

પહેલાં દિવસની એ અનુભૂતિ.. જીવન જરૂરિયાતોની સરળતાથી ઉપલબ્ધિ.. ગ્રોસરી સ્ટોરમાં સુલભ વ્યવસ્થા.. કોઈને કાંઈ પૂછવું ન પડે. હસતાં મદદનીશો હાજર ને હાજર.  એરપોર્ટની સ્વચ્છ, સ્પષ્ટ અને સુઘડ વ્યવસ્થા, ડ્રાઈવીંગની સાઈડથી માંડીને લાઈટની સ્વીચ, પાણીના નળ, ચાવી ફેરવવાની રીત બધું જ અવનવું, સાવ જુદું અને ઝાકમઝોળ. રસ્તાઓની વિશાળતા, તેની બાંધણી, ટ્રાફીક સેન્સ, લોકો દ્વારા થતું શિસ્તબધ્ધ પાલન, હોર્ન વગરની શાંતિ, ચોક્ખાઈ, વિવેક…બધું જ આકર્ષક અને મનમોહક. એ અભિવ્યક્તિ મનમાં શબ્દાકાર બની થનગનતી હતી કે,

શિસ્તના શાસન થકી આ ચાલતું નગર જુઓ.
આભની વીજળી સમું આ આંજતુ નગર જુઓ.

પૂર્વની રીતો અને વે’વારથી જુદું ઘણું,
માનવીને યંત્રમાંહે શારતું નગર જુઓ.

રાત દી’ આઠે પ્રહર ડોલરની દોડધામમાં,
આદમીને હરપળે પલટાવતું નગર જુઓ.

પહેલે જ દિવસે જાણવા અને શીખવા એ મળ્યું કે આપણું એટલે બધું જ સારું એવું કાંઈ નહિ અને પરદેશનું કાંઈ જ સારું નહિ એવું પણ નથી જ. હકારાત્મક દૄષ્ટિની વિશાળતા ખોલવાની, એને વિક્સાવવાની અહીં તકો અનુભવાઈ. ભલે આપણા દેશથી તદ્દન જુદું વાતાવરણ અને રીતરિવાજો.. પણ જરા ઊંડાણથી વિચારતાં સમજાયું છે કે દરેક દેશની પરંપરા કે જીવન જીવવાની રીત, એ દેશની આબોહવા, ભૌગોલિક સ્થિતિ અને જૂના ઈતિહાસ પર આધારિત હોય છે.

આપણે જ સંસ્કારી અને બીજાં અસંસ્કારી એમ માનવાને બદલે બીજાં ભિન્ન છે, આપણાથી જુદા છે તેમ કહેવું વધારે સાચું છે. સારું ખોટું બધે જ છે, બધામાં છે અને છતાં જાણેઅજાણે માનવી એકબીજાં પાસેથી સતત શીખતો જ રહે છે. આનું પૃથ્થક્કરણ એક ખુબ રસનો વિષય છે.

 અહીં ઘણું અણછાજતું પણ જોવા મળ્યું જ.. પણ નજરની બારી કઈ ખુલ્લી અને કઈ બંધ રાખવી એ તો આપણા જ હાથમાં છે ને? કદાચ એ પણ એક નવો પાઠ હતો!! નવી પેઢીને આ દૄષ્ટિનો વારસો આપવો છે કે, લપસણી ભૂમિ પર સ્થિર પગ રાખીને ચાલવાનું ખૂબ મુશ્કેલ છે. તેથી સારા ખોટાનો ભેદ સમજવો અને વિવેકપૂર્વક યોગ્ય રાહ પસંદ કરવો. ભૂલો થયા વગર કે કર્યા વગર કોઈનું જીવન વીતતું નથી. ક્યારેક અમારાથી પણ ભૂલો થઈ જ હશે. પણ એનું પુનરાવર્તન ન થાય એ જ આ લખાણ દ્વારા દિલથી શુભ ભાવના.

છેલ્લાં ચાર દાયકા દરમ્યાન અનેક અનુભવો થયા અને તેને  શક્ય એટલી યોગ્ય રીતે, પત્રસ્વરૂપે મારી
‘આથમણી કોરનો ઉજાસ’ નામે પુસ્તકમાં આલેખ્યા છે. છતાં અહીં જ્યારે મુખ્ય મુખ્ય સ્મૃતિને તાજી કરવા બેઠી છું ત્યારે થોડી થોડી ઝલક જરૂર આપતી રહીશ..

 ઉપરના ચિત્ર ઉપર ક્લીક કરી સાંભળશો.

આવતા પ્રકરણમાં  શરૂ થશે શરૂઆતના સંઘર્ષની વાતો.

અસ્તુ..